চিপ পদ্ধতিৰে ইকুইটি মিউচুৱেল ফাণ্ডত দীৰ্ঘম্যাদী বিনিয়োগ কৰিবলৈ সুনন্দ শইকীয়া আকৰ্ষিত হৈছিল এবছৰৰ আগেয়ে। বন্ধু মহলত হোৱা কথা-বতৰা, ‘মিউচুৱেল ফাণ্ড চহী হ্যে’ শীৰ্ষক বিজ্ঞাপনেই আছিল সেই আকৰ্ষণৰ মূল কাৰণ। কিন্তু এবছৰৰ শেষত ফাণ্ডৰ ষ্টেটমেণ্ট চাই শইকীয়া হতাশ। জমা কৰা টকাকেইটাতকৈ ফাণ্ডৰ মূল্য তলত আছে। অৰ্থাৎ বিনিয়োগ লোকচানত। শইকীয়াৰ তুলনা – ইয়াতকৈ দেখোন বেংকত ৰেকাৰিং ডিপ’জিট কৰা হ’লেই ভাল আছিল। কম হ’লেও নিশ্চিতভাৱে লাভতেই থাকিলহেঁতেন।
আপুনিও এনে পৰিস্থিতিত একেদৰেই ভাবে নেকি? যদিহে উত্তৰ ধণাত্মক, তেনেহ’লে আপুনি প্ৰথমে নিজস্ব বিনিয়োগ দৰ্শনক পৰ্যালোচনা কৰা দৰকাৰ আছে। প্ৰথম কথা, আপুনি পাহৰিলে নহ’ব যে আপোনাৰ বিনিয়োগ আৰম্ভ হৈছিল দীৰ্ঘম্যাদী লক্ষ্য লৈ। বিনিয়োগৰ পূৰ্বে সেই সময় ৮-১০ বছৰৰ কম নহ’ব বুলি আপুনি নিশ্চয় নিশ্চিত আছিল। তেন্তে এতিয়া কিয় এবছৰীয়া ৰিটাৰ্ন দেখি বিচলিত হৈছে? দ্বিতীয়তে আপুনি যদি বিনিয়োগৰ পূৰ্বে ইকুটি বজাৰৰ যোৱা দহ বছৰৰ এবছৰীয়া ৰিটাৰ্নৰ ধৰণ লক্ষ্য কৰিলেহেঁতেন, তেতিয়া নিশ্চয় অৱগত হ’লহেঁতেন যে এয়া ইকুইটি শ্ৰেণীটোৰ চৰিত্ৰৰ এটা অংগই। উত্থান-পতনৰ মাজেৰে ইয়াৰ গতি। দীৰ্ঘ সময়ৰ বিনিয়োগৰ শেষত গণনা কৰিলেহে আপুনি ইকুইটিৰ পৰা আকাংক্ষিত ফলৰ আশা কৰিব পাৰে। তৃতীয়তে আপুনি চিপ পদ্ধতিৰে বিনিয়োগ কৰাৰ এটা অন্যতম কাৰণ আছিল – যিহেতু বজাৰ কেতিয়া উঠিব, কেতিয়া নামিব থিৰাঙকৈ পূৰ্বানুমান কৰা সম্ভৱ নহয় সেয়ে ক্ৰয়ৰ দামটোৰ এটা গড় হোৱাটো আপুনি বিচাৰিছিল। যিহেতু বৰ্তমান ফাণ্ডবোৰৰ নেভ (নেট এছেট ভেলু) কমি আছে, সেয়ে আপুনি বেছি ইউনিট ক্ৰয় কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে। যিটো ভৱিষ্যতে আপোনাৰ বাবে লাভজনক হিচাবে পৰিগণিত হ’ব।
মই কোৱা নাই যে আপুনি ফাণ্ডকেন্দ্ৰিক একো পৰ্যালোচনাই নকৰিব। সমগোত্ৰীয় ফাণ্ডৰ গড় ৰিটাৰ্নৰ তুলনাত আপোনাৰ ফাণ্ডটোৰ ৰিটাৰ্ন একোটা নিৰ্দিষ্ট সময়ত কিমান তাক চাব পাৰে। অৱশ্যে এবছৰীয়া ফলাফল এটা ইকুটি ফাণ্ড নিৰ্বাচন বা প্ৰত্যাখ্যানৰ বাবে যথেষ্ট নহয়। অন্ততঃ ৩ ৰ পৰা ৫ বছৰ সময়ৰ ভিত্তিত এই তুলনা হোৱা ভাল। কিন্তু যিহেতু এবছৰীয়া অসন্তোষৰ ভিত্তিত এই লেখাটো প্ৰস্তুত কৰা হৈছে সেয়ে আমি বিগত এবছৰৰ তথ্যৰ ওপৰত প্ৰথমে চকু দিম।
ধৰক প্ৰতিমাহৰ এক তাৰিখে এহেজাৰ টকাকৈ ২০১৮ ৰ মাৰ্চৰ পৰা ১২ টা কিস্তি যদি ছেনছেক্সত বিনিয়োগ কৰিলেহেঁতেন তেতিয়া ২৮ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৯ত তাৰ মূল্য হ’লহেঁতেন ১২,০৬৫.১৯ টকা। মাত্ৰ ১.১৮ শতাংশ ৰিটাৰ্ন। সেই একেখিনি টকা ‘ইণ্ডিয়া ভেলু ৰিচাৰ্চ ইকুইটি – লাৰ্জকেপ’ নামৰ ৪৩ টা লাৰ্জ কেপ ফাণ্ডৰ গড়টোত বিনিয়োগ কৰিলেহেঁতেন তেতিয়া বিনিয়োগৰ মূল্য হ’লহেঁতেন ১১,৮৪৭.৩৩ টকা। অৰ্থাৎ ২.৮০ শতাংশ লোকচান। ঠিক একেদৰে ‘ইণ্ডিয়া ভেলু ৰিচাৰ্চ ইকুইটি– মিডকেপ’ নামৰ ২৯ টা মিডকেপ ফাণ্ডৰ গড়ৰ মূল্য হ’লহেঁতেন ১১,২৪৭.৪২ টকা।অৰ্থাৎ ১৪.২৩ শতাংশ লোকচান। ‘ইণ্ডিয়া ভেলু ৰিচাৰ্চ ইকুইটি – স্মলকেপ’ নামৰ ৪৪ টা স্মলকেপ ফাণ্ডৰ গড়ত কৰা বিনিয়োগৰ বজাৰ মূল্য হ’লহেঁতেন ১০,৭৪৯.৬৪ টকা। লোকচান ২৪.৩০ শতাংশ। এতিয়া আপুনি নিজৰ ফাণ্ডটো কোনটো শ্ৰেণীৰ তাক জানি লৈ এইখিনি তথ্যৰ লগত তুলনা কৰিব পাৰে। হতাশজনক? অন্য এখন ছবি চাওঁ আহক।
এই একে পৰিমাণৰ বিনিয়োগ কোনোবাই যদি ২০১০ৰ মাৰ্চৰ পৰা ২০১১ৰ ফেব্ৰুৱাৰীৰ ভিতৰত ওপৰোক্ত ছেনছেক্স, লাৰ্জকেপ, মিডকেপ আৰু স্মলকেপ ফাণ্ডৰ গড় তিনিটাত কৰিলেহেঁতেন, তেতিয়াও ৰিটাৰ্নৰ হাৰ হ’লহেঁতেন ক্ৰমে -৫.৯৮, -৬.৬৯, -২০.৩৯ আৰু -২৪.৩১ শতাংশ। ধৰক কিছু সংখ্যক লোকে এনে ঋণাত্মক ৰিটাৰ্নৰ অশান্তিকো হজম কৰি বিনিয়োগ অব্যাহত ৰাখিলে। তেওঁলোকৰ ৫ বছৰীয়া বিনিয়োগৰ শেষত অৰ্থাৎ ২৮ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৫ত মাহে এহেজাৰকৈ ৬০ মাহত বিনিয়োগ হোৱা ৬০ হাজাৰ টকাৰ বজাৰমূল্য হৈছিলগৈ ক্ৰমে ৯০,১০৫.৭৯ টকা, ৯২,৪৮৩.১৭ টকা, ১,১৫,০৮৯.৮৬ টকা আৰু ১,১৮,৮৩১.৯২ টকা। চক্ৰবৃদ্ধি হাৰত ৰিটাৰ্নৰ হাৰ ক্ৰমে ১৫.৬৩ শতাংশ, ১৬.৫৭ শতাংশ, ২৪.৩১ শতাংশ আৰু ২৫.৪১ শতাংশ। অৰ্থাৎ যিসকলে বেয়া সময়খিনি সাহসেৰে অতিক্ৰম কৰিলে তেওঁলোকে তাৰ পুৰস্কাৰ পৰৱৰ্তী কালত লাভ কৰিলে। লক্ষণীয় যে এয়া সামগ্ৰিকভাৱে এটা সূচকাংক আৰু ইকুইটি ফাণ্ডৰ তিনিটা বিভাগৰ গড় প্ৰদৰ্শনহে।
এইখিনি তথ্যয়ো যদি আপোনাক নিজৰ দীৰ্ঘম্যাদী লক্ষ্যৰে কৰা মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ বিনিয়োগ চলাই নিবলৈ উৎসাহী কৰা নাই, তেনেহ’লে মই ক’বলৈ বাধ্য যে আপোনাৰ ৰিস্ক গ্ৰহণ কৰিব পৰা ক্ষমতা ইকুইটি বিনিয়োগৰ বাবে উপযোগী নহয়। কোনো বিনিয়োগ উপদেষ্টাৰ লগত পৰামৰ্শ কৰি নিজৰ ৰিস্ক গ্ৰ্হণ কৰিব পৰা ক্ষমতাৰ লগত খাপ খোৱাকৈ নিজৰ বিনিয়োগ সজাওক।
******
ছেভিংছ একাউণ্ট, বেংক ফিক্সড ডিপ’জিট, ৰেকাৰিং ডিপ’জিট আদিৰ সমতুল্য মিউচুৱেল ফাণ্ডত কি আছে বুলি প্ৰশ্ন কৰিলে আপুনি চাব লাগিব মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ ডেট ফাণ্ডৰ কেটেগৰীটোলৈ।অনাগত সময়বোৰত এইটো কেটেগৰীৰ কোনবোৰ ফাণ্ড আপোনাৰ বাবে উপযোগী হ’ব তাক বিচাৰ কৰাৰ বাবে ইয়াৰ উপভাগবোৰৰ বিষয়ে জনাটো একান্ত প্ৰয়োজন। ঋণজতীয় সম্পদৰ মিউচুৱেল ফাণ্ডবোৰক শেহতীয়াভাৱে ছেবিৰ নিৰ্দ্দেশত হোৱা শ্ৰেণীবদ্ধকৰণত মুঠ ১৬ টা উপভাগত বিভক্ত কৰা হৈছে আৰু সেইবোৰ হ’ল –
মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ আঁচনিসমূহৰ নতুনকৈ কৰা শ্ৰেণীবদ্ধকৰণ আৰু যুক্তিসংগতকৰণৰ অংশ হিচাপে ইকুইটি আঁচনিবোৰক ১০ টা উপভাগত বিভক্ত কৰা হৈছে। আজি আমি এই ইকুইটি গ্ৰুপটোত চকু দিম, লগতে ৰিস্ক আৰু ৰিটাৰ্ন সম্পৰ্কৰ ফালৰ পৰাও ইহঁতবোৰৰ পাৰ্থক্য চাবলৈ যত্ন কৰিম।ৰিস্ক আৰু ৰিটাৰ্নৰ সম্পৰ্ক সমানুপাতিক।অৰ্থাৎ যি বিনিয়োগত ৰিটাৰ্নৰ সম্ভাৱনা বেছি, তাত ৰিস্কো অধিক।ৰিস্ক কম থাকিলে ৰিটাৰ্নৰ সম্ভাৱনাও কম হোৱাটো স্বাভাৱিক। আগৰ সংখ্যাটোত মই ছেবিৰ নতুন নিয়ম মতে লাৰ্জ কেপ ফাণ্ড, মিড কেপ ফাণ্ড আৰু স্মল কেপ ফাণ্ডৰ সংজ্ঞা দিছিলো (পূৰ্বৰ সেই সংখ্যাটো নপঢ়াসকলে মোৰ ব্লগ 
শেহতীয়াকৈ আপোনালৈ অহা মিউচুৱেল ফাণ্ডৰ ষ্টেটমেণ্টত কোনোবা ফাণ্ডৰ নাম সলনি হোৱা লক্ষ্য কৰিছে নেকি? ধৰক ‘এইচ ডি এফ চি টপ ২০০ ফাণ্ড’টো আপোনাৰ প’ৰ্টফলিঅ’ত আছিল। কিন্তু শেহতীয়া ষ্টেটমেণ্টটোত সেই ফাণ্ডটোৰ নাম লিখা আছে – ‘এইছ ডি এফ চি টপ ১০০ ফাণ্ড’।কিন্তু কিয় এই পৰিবৰ্তন? ফাণ্ডটোৰ চৰিত্ৰত কিবা পৰিবৰ্তন আহিব নেকি? এইবিলাক নিশ্চয় যুক্তিসংগত প্ৰশ্ন।আহক, আজি এই বিষয়টোৰ সন্দৰ্ভত আলোচনা আৰম্ভ কৰোঁ।
অভিধানিক অৰ্থত ৰিস্ক এনে এক অৱস্থা যি বিপদৰ বাবে উন্মুক্ত। এতিয়া যদি আমি বিনিয়োগৰ বাবে ৰিস্ক শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰিব খোজো তেতিয়া সেই “বিপদ” শব্দটোৰ স্থান ল’ব “লোকচান”য়ে। এতেকে বিনিয়োগত ৰিস্ক হ’ল এনে এক অৱস্থা য’ত বিনিয়োগকাৰীৰ সম্পদ লোকচানৰ সন্মুখীন হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে।এতিয়া স্বাভাবিকতেই প্ৰশ্ন উঠিব – যদি লোকচানৰেই সন্মুখীন হ’ব লাগে তেন্তে আমি তেনে বিনিয়োগ এৰাই চলিব নোৱাৰো জানো? এপিনৰ পৰা পাৰো, যদিহে একমাত্ৰ বিনিয়োগৰ বজাৰত হোৱা উত্থান-পতনৰ প্ৰসংগ আহে। অৰ্থাৎ আমি আমাৰ বিনিয়োগ এনে সম্পদত ৰাখিব লাগিব যিবোৰ বজাৰৰ উত্থান-পতনৰ সৈতে জড়িত নহয়। উদাহৰণ স্বৰূপে বেংকৰ ফিক্স ডিপ’জিট, প’ষ্ট অফিচৰ বিত্তীয় দ্ৰব্য সমূহ। কিন্তু যেতিয়া আমি মুদ্ৰাস্ফীতিৰ কথা বিবেচনা কৰিম, তেতিয়া দেখিম যে এই বিত্তীয় দ্ৰব্যবোৰৰ ৰিটাৰ্ন সিমান আকৰ্ষণীয় নহয়। যদিহে আপুনি এটা এবছৰীয়া ফিক্স ডিপ’জিটত ৬ শতাংশ সুত পাইছে আৰু সেই সময়ছোৱাত মুদ্ৰাস্ফীতিও যদি ৬ শতাংশ আছিল, তেন্তে আপুনি প্ৰকৃততে একো আয় কৰিব পৰা নাই, প্ৰকৃত ফল শূন্য। অৰ্থাৎ যদিও আপোনাৰ এবছৰৰ আগৰ এক লাখ টকা বৃদ্ধি হৈ এক লাখ ছয় হেজাৰ হ’ল, সেই এক লাখ ছয় হেজাৰ টকাৰে আপুনি কিন্তু এবছৰৰ আগৰ এক লাখ টকাৰে ক্ৰয় কৰিব পৰা সামগ্ৰীহে কিনিব পাৰিব। হতাশ হৈছে ? তেন্তে এবাৰ ভাবকচোন আপোনাৰ দীৰ্ঘম্যাদী বিনিয়োগৰ টকা এনে ক’ৰবাত সোমাই আছে নেকি য’ত ৰিটাৰ্ন মুদ্ৰাস্ফীতিতকৈও কম?